عیب یابی شبکه به معنای شناسایی و تشخیص مشکلات شبکه سازی با هدف حفظ عملکرد شبکه در سطح بهینه می باشد. به عنوان یک مدیر شبکه، مسئله ی اصلی شما حفظ قابلیت ارتباط پذیری همه ی دستگاه ها ( فرآیندی بنام مدیریت خطا) می باشد. همچنین شما به طور مداوم عملکرد (Performance) شبکه را ارزیابی و بهبود می دهید. از آنجائیکه مشکلات جدی شبکه اغلب به عنوان مشکلات عملکردی (Performance) رخ می نمایند، توجه خاص به Performance (قبل بروز مشکلات جدی)، در مواجهه با آنها به شما کمک می نماید.
و اما مشکلات Connectivity زمانی رخ می دهد که ایستگاه های کاری نتوانند با مناطق دیگر شبکه ی LAN یا WAN ارتباط برقرار نمایند. با استفاده از ابزارهای مدیریتی، شما می توانید قبل از اینکه کاربران حتی متوجه شوند، مشکلات ارتباطی را برطرف نمایید. طبعاً استفاده از شبکه، روش فوق العاده ای برای بهره گیری بیشتر از کامپیوترها به حساب می آید. البته این کار همیشه آسان نخواهد بود. برای برقراری ارتباط سیستم های خود با یکدیگر، ممکن است مجبور شوید سخت افزارهایتان را مجدداً پیکربندی کرده، درایورهایی را نصب و راه اندازی نموده و احتمالاً حتی به دستکاری ویندوز بپردازید. هیچ یک از این موارد دشوار نیستند، اما اگر یکی از آنها را فراموش کرده و یا گاهی اوقات حتی دستورالعمل ها را با ترتیب متفاوتی دنبال نمائید، PCهای شما بطور سرسختانه ای از تماس با یکدیگر خودداری خواهند کرد. در عین حال، غالباً هیچ دلیل آشکاری بلافاصله برای مشکلی که به آن مواجه هستید، خودنمائی نمی کند. در محیط کار هنگام بروز مشکل، می توانید با سرپرست شبکه تماس گرفته و از آنها را برای برطرف نمودن مشکل کمک بخواهید. اما در خانه، شما خودتان سرپرست شبکه هستید که بر حسب سطح مهارت های فنی و راحتی در کار با کامپیوتر، فرآیند عیب یابی می تواند وحشت انگیز و در عین حال عصبانی کننده باشد. ما در این مقاله راهکارهای مفیدی را برای شناسایی و رفع مشکلات عمومی شبکه در اختیار شما قرار می دهیم.

پیروی از یک رویکرد سیستماتیک

تبریک می گوییم، شما با رعایت همه ی نکات فنی شبکه ی خودتان را راه اندازی کرده اید و اطمینان دارید که بطور صحیح از دستورالعمل های مربوطه پیروی نموده اید، بنابراین چرا شبکه ی شما کار نمی کند؟ اولین راه حل وسوسه کننده، احتمالاً این خواهد بود که با عجله به سراغ شبکه رفته، هر تنظیمی که پیدا می کنید را تغییر داده و یکبار دیگر شانس خود را امتحان نمائید. این یک واکنش طبیعی است، اما ایده ی بدی به حساب می آید. برای مثال اگر شما 5 تنظیم را بطور همزمان تغییر دهید، ممکن است یکی از آنها مشکل شما را برطرف نماید. اما این احتمال نیز وجود دارد که تغییر یک تنظیم دیگر باعث ایجاد مشکل تازه ای گردد و در نتیجه شبکه ی شما همچنان غیرفعال باقی خواهد ماند.
در هنگام مواجه شدن با مشکلات شبکه سازی، بهتر است کار خود را به کندی و بصورت سیستماتیک ادامه داده و هر بار تنها یک تنظیم را تغییر دهید. ممکن است این روش تا حدودی دردسرساز به نظر برسد، اما شکیبایی شما نتیجه خواهد داد و در بلند مدت می توانید مشکلات خود را با سرعت بسیار بیشتری برطرف کنید. همچنین بهتر است از تنظیماتی که تغییر می دهید، یادداشت بردارید. اینکار از تکرار کارهای انجام شده در مراحل بعدی جلوگیری کرده و در عین حال بازگرداندن تنظیمات به وضعیت اولیه ی آنها را آسان تر می سازد. عیب یابی شبکه تنها به دستکاری مقادیر در جعبه های محاوره ای مربوط نمی شود. در واقع، اولین جائی که باید در آن به جستجوی مشکل بپردازید، محل دیگری است.

PCها قادر به شناسایی هم نیستند

اساسی ترین مشکل شبکه سازی هنگامی روی می دهد که PCهای شما به هیچوجه نمی توانند با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. حتی با وجود آنکه همه چیز را به یکدیگر متصل کرده اید، آنها هنوز مانند سیستم های منفردی که به هیچ ابزار دیگری متصل نیستند، رفتار می کنند.
اگر اخیراً یک سخت افزار شبکه را نصب، متصل و یا مجدداً پیکربندی کرده اید، این وضعیت چندان غیرمعمولی نیست. سیستم های خود را مجدداً بوت کرده و یکبار دیگر وضعیت ارتباط آنها را بررسی نمائید. اگر مشکل هنوز ادامه دارد، مطمئن شوید که تنها در حال اجرای یک آزمایش ساده ی شبکه هستید. برای این منظور به پنجره ی My Computer (یا Computer در ویندوز 7) رفته، و گزینه ی Map Network Drive را از منوی بالای صفحه انتخاب نمائید. سپس بررسی کنید که آیا سایر PCهای شبکه شما در این بخش ظاهر می شوند یا خیر. اینکار ممکن است چند دقیقه طول بکشد. همچنین، بررسی کنید که آیا تمام PCهای شما می توانند به اینترنت دسترسی پیدا کنند یا خیر.
اگر این آزمایش های ابتدائی با شکست مواجه شدند، وضعیت فعلی شبکه ی خود را با ویندوز بررسی نمائید. اپلت Network Connections را با وارد کردن فرمان NCPA.CPL در نوار Run ویندوز XP یا فیلد جستجوی ویندوز 7 و سپس فشار کلید Enter، باز نمائید. آیکنی را پیدا کنید که نمایانگر آداپتور شبکه ی شما است و سپس وضعیت آن را بررسی نمائید. گزینه های متعددی در اینجا وجود دارند. اگر ویندوز نشان می دهد که وضعیت شبکه ی شما Unplugged است، احتمالاً با یک مشکل کابل شبکه روبرو هستید. بررسی کرده و مطمئن شوید که PC شما بطور صحیح به روتر یا یک کامپیوتر دیگر متصل شده است. وقتی اتصال بطور صحیح برقرار شده باشد، یک چراغ باید در کنار کانکتور شبکه ی شما روشن شود.
PCهایی که از یک آداپتور شبکه ی بی سیم استفاده می کنند، احتمالاً یک وضعیت Not Connected را نشان می دهند که باز هم بیانگر عدم توانائی آداپتور برای دسترسی به شبکه است. آیا تنظیمات امنیتی را بطور صحیح پیکربندی کرده اید؟ اگر WPA را بر روی یک روتر فعال کرده باشید اما این مکانیزم امنیتی بر روی یکی از آداپتورهای بی سیم شما پیاده سازی نشده باشد، با مشکل مواجه خواهید شد. غیرفعال کردن مکانیزم امنیتی بر روی تمام ابزارهای بی سیم خود را (تنها برای مدت کوتاهی) امتحان کرده و ببینید که آیا مشکل برطرف می شود یا خیر.
وضعیت Limited or no connectivity می تواند به معنای آن باشد که مشکلی در رابطه با روتر یا اتصال اینترنت شما وجود دارد. یک وضعیت Disabled نشان می دهد که آداپتور شبکه ی شما غیرفعال شده است. بر روی آن کلیک راست نموده و سپس گزینه ی Enable را انتخاب کنید. اگر وضعیت به Connected تغییر کرد، همه چیز از نظر ویندوز روبراه است. با اینحال، ممکن است شما هنوز برای دسترسی به اینترنت از طریق یک روتر با مشکل مواجه باشید. مطمئن شوید که روتر بطور صحیح برای ISP شما تنظیم شده است. بهتر است روتر را مجدداً راه اندازی کرده و به آن اجازه دهید که یکبار دیگر ارتباط برقرار نماید.
اگر مشکل هنوز مشخص نشده، می توانید بر روی آیکن آداپتور شبکه ی خود کلیک راست کرده و سپس گزینه ی Repair (XP) یا Diagnose (ویندوز 7) را انتخاب نمائید. ویندوز XP در اینجا از تکنیک های محدودی استفاده نموده و سپس برای اتصال مجدد به شبکه تلاش می کند. ممکن است این روش عملی باشد، اما قطعی نیست. با اینحال، ویندوز 7 بسیار باهوش تر است و می تواند پیشنهادهای مفیدی را بطور صحیح در اختیار شما قرار دهد. بنابراین، دستورالعمل های ارائه شده توسط این سیستم عامل را به دقت دنبال کنید. اگر ویندوز نتوانست مشکل را برطرف نماید، نگران نباشید، هنوز کارهای زیادی باقی مانده اند که می توانید انجام دهید.
مشکل شبکه ی شما می تواند یک مسئله ی سخت افزاری ساده باشد. آیا روتر شما روشن است؟ آیا تصادفاً ویژگی شبکه سازی بی سیم لپ تاپ خود را خاموش نکرده اید؟ آیا تمام کابل ها و آداپتورهای بی سیم به طور صحیح متصل شده اند؟
اکثر کیت های شبکه سازی دارای چراغ های وضعیتی هستند که می توانند نشانه هایی از دلیل بروز مشکل را در اختیار شما قرار دهند. برای مثال، وقتی یک کابل شبکه را به پشت کامپیوتر خود متصل می کنید، یک چراغ باید روشن شود تا نشان دهد که اتصال بطور صحیح برقرار شده است. آداپتورها و روترهای بی سیم نیز معمولاً دارای چراغ هایی هستند که رنگ خود را تغییر داده و یا با سرعت های متفاوتی چشمک می زنند تا به شما نشان دهند که در چه شرایطی قرار دارند. برای درک پیامی که سخت افزار برای انتقال آن به شما تلاش می کند، به مستندات آن مراجعه نمائید.
به محل اتصال سخت افزار شبکه ی خود نیز فکر کنید. برای مثال اگر در حال اتصال یک آداپتور بی سیم به یک هاب USB هستید، احتمالاً تغذیه ی برق کافی را دریافت نمی کند. بهتر است آداپتور مورد نظر را به درگاهی در قسمت پشتی کامپیوتر خود متصل نمائید؛ زیرا در این وضعیت احتمال کمتری برای بروز مشکل وجود خواهد داشت. امکان خرابی درگاه های شبکه ی کابلی نیز وجود دارد. در صورتیکه یک درگاه کار نمی کند، اتصال کابل شبکه به درگاه دیگری را آزمایش نمائید.
اگر یک کابل شبکه را از شخص دیگری قرض گرفته اید، بد نیست مطمئن شوید که از نوع مناسبی است. اگر در حال اتصال یک کامپیوتر به یک روتر یا هاب هستید، باید از یک کابل استاندارد استفاده کنید. اما اگر بخواهید دو کامپیوتر را مستقیماً به یکدیگر متصل نمائید، به یک کابل Crossover نیاز خواهید داشت. بسیاری از ابزارهای شبکه می توانند با هر دو نوع کابل کار کنند، اما این موضوع تضمین نشده است، بنابراین بهتر است نگاه دقیق تری به خود کابل بیندازید. بر روی بسیاری از این کابل ها عبارات Crossover یا Patch چاپ شده است تا به جلوگیری از اشتباه گرفتن آنها با یکدیگر کمک نماید.
تا اینجا احتمالاً ابزارهای مختلفی را دستکاری کرده و اتصالات آنها را قطع و وصل کرده اید. سیستم های خود را مجدداً بوت کرده و یکبار دیگر آنها را امتحان نمائید. آیا مشکل حل شده است؟ اگر هنوز با مشکل مواجه هستید، اجازه بدهید به سراغ متداول ترین شکل مشکلات برویم: مشکلات پیکربندی.

بررسی فضای آدرس

اگر PCهای موجود در شبکه ی خود را راه اندازی نمائید، یک آدرس IP به آنها اختصاص پیدا می کند که بعداً برای کمک به آنها در برقراری ارتباط با سایر سیستم ها مورد استفاده قرار می گیرد. اگر این آدرس IP صحیح نباشد، شما با مشکلاتی مواجه خواهید شد. بنابراین، بهترین محل برای شروع بررسی پیکربندی شبکه ی شما، همین آدرس خواهد بود.
یک پنجره ی اعلان فرمان (Command Prompt) را در ویندوز باز کرده، فرمان IPCONFIG/ALL را وارد نموده و سپس کلید Enter را فشار دهید تا فهرستی از اطلاعات مربوط به آداپتورهای شبکه ی خود را مشاهده کنید. آداپتور شبکه ی مورد نظر خود را پیدا کرده و آدرس IP و Subnet Mask آن را یادداشت کنید. این مقادیر بر روی سیستم آزمایشی ما به ترتیب 192.168.1.2 و 255.255.255.0 بودند.
هر عددی که در Subnet Mask شما بصورت 255 مشخص شده است، مبین بخش شبکه ی آدرس IP شما می باشد. در مورد سیستم ما، یک Subnet Mask معادل 255.255.255.0 به معنای آن است که ما از سه شماره ی اول تنها برای ایجاد آدرس مبنای 192.158.1 استفاده کرده ایم. مادامیکه تمام کامپیوترهای شما دارای یک آدرس پایه ی شبکه و Subnet Mask مشابه باشند، این موضوع اهمیتی نخواهد داشت.
مشکلی که ممکن است در اینجا آشکار شود، این است که آدرس پایه ی یکی از PCهای شما با 169 آغاز می شود که کاملاً با سایرین متفاوت است. آدرس های 169 زمانی مورد استفاده قرار می گیرند که PC شما نتوانسته است به روتر شما دسترسی پیدا کند و یا یک آدرس را از شبکه ی شما دریافت نکرده و به همین دلیل خودش یک آدرس را انتخاب نموده است. این بدان معنی است که مشکل احتمالاً در همان سیستم قرار دارد.
اگر مشکل شما به یک آداپتور بی سیم مربوط می شود، مطمئن شوید که تنظیمات امنیتی WEP/WPA آن (و همچنین روتر بی سیم) بطور صحیح پیکربندی شده اند. همچنین، بررسی کنید که نرم افزار آداپتور شما از حالت شبکه ی مناسبی استفاده می نماید (Ad hoc برای اتصال به یک PC دیگر و Infrastructure برای مواقعی که با یک روتر یا Access Point ارتباط برقرارمی کنید). تمام ابزارها باید از SSID و شماره کانال یکسانی استفاده نمایند.
اگر این اتصال کابلی است، یکبار دیگر اتصال کابل سیستم را بررسی کرده و در صورت امکان آن را با کابلی که از سلامت آن اطمینان دارید، تعویض نمائید. مطمئن شوید PC یا روتر شما بصورتی پیکربندی شده است که آدرس های IP را بطور صحیح تخصیص دهد.

بررسی پروفایل شبکه

پس از آنکه مطمئن شدید سخت افزار شبکه ی شما بطور صحیح کار می کند، ملاحظات خود را به نرم افزاری که در حال اجرای آن هستید و پیکربندی ویندوز معطوف نمائید. اکثر این مشکلات بخاطر پیکربندی ضعیف فایروال روی می دهند.
ویندوز 7 می تواند یک شبکه را بصورت Public طبقه بندی کند که به شما اجازه می دهد با اینترنت ارتباط برقرار کنید، اما از مرور سایر سیستم های شبکه توسط شما (و مرور سیستم شما توسط آنها) جلوگیری خواهد کرد. این وضعیت بر روی یک لپ تاپ که آن را به یک Hotspot بی سیم برده اید بسیار عالی خواهد بود زیرا نمی خواهید که کاربران احتمالاً فضول دیگری که در آنجا حضور دارند بتوانند به سیستم شما دسترسی پیدا کنند. اما اعمال همین تنظیمات Public بر روی یک کامپیوتر در شبکه ی خانگی باعث می شود که عملکرد صحیحی نداشته باشد.
برای بررسی تنظیمات ویندوز 7، Network and Sharing Center را باز کنید، ویندوز 7 در کنار نام هر شبکه نشان می دهد که Public است یا Private. برای تغییر این تنظیمات، بر روی change advanced sharing setting (منوی سمت چپ) کلیک کرده و وارد پروفایل شبکه ی خود شوید. اگر می خواهید سایر PCهای حاضر بر روی شبکه را ببینید و فایل هایی را با آنها به اشتراک بگذارید، مطمئن شوید که گزینه های Network Discovery و File Sharing فعال هستند.

بررسی فایروال

فایروال ها، مهم ترین عنصر فیزیکی برای ایمن سازی شبکه هستند؛ به این ترتیب که اتصالات ورودی از سوی هکرهایی که برای نفوذ به سیستم شما تلاش می نمایند را مسدود کنند. اما گاهی اوقات آنها اتصالات به/ از سایر کامپیوترهای شبکه ی خانگی شما را نیز مسدود نموده و از دسترسی شما به آنها یا اشتراک گذاری فایلها جلوگیری می کنند.
برای آزمایش این موضوع، ابتدا اتصال اینترنت خود را قطع کرده و سپس فایروال را غیرفعال کنید. ابزارهای امنیتی نظیر آنتی ویروسها نیز گاهی اوقات برخی قابلیت های فایروال را ارائه می کنند، پس آنها را نیز از کار بیندازید.
اگر شبکه ی شما اکنون بطور صحیح کار می کند، به موفقیت نزدیک شده اید. هر یک از برنامه های امنیتی خود را به نوبت فعال کنید تا زمانیکه مقصر اصلی را بیابید و سپس گزینه های پیکربندی آن را بررسی نمائید تا مطمئن شوید که شبکه ی شما را در آینده مسدود نخواهد کرد.
برای مثال، تا زمانیکه صراحتاً گزینه ی اشتراک گذاری فایل و چاپگر در فایروال ویندوز فعال نشده باشد، اجازه ی انجام اینکار را نخواهد داد. سایر فایروال ها نیز دارای توانائی تعریف یک "شبکه ی محلی" قابل اعتماد متشکل از یک دامنه ی آدرس های IP هستند که مسدود نخواهد شد. جزئیات مربوطه را در این بخش وارد کنید تا به احتمال قوی شبکه تان کار خود را آغاز نماید.
Network Discovery و File Sharing زمانی بهترین عملکرد را خواهند داشت که تمام PCهای شما به یک گروه کاری (Workgroup) واحد تعلق داشته باشند و این موضوع در مورد تمام نسخه های ویندوز صادق است. برای بررسی این موضوع، بر روی آیکن Computer (یا My Computer در ویندوز XP) کلیک راست کرده و سپس گزینه ی Properties را انتخاب نمائید. در ویندوز XP به برگه ی Computer Name بروید (در ویندوز 7 این اطلاعات در قسمت پائین پنجره ای که ظاهر می شود، ذکر شده اند). مطمئن شوید که تمام کامپیوترهای موجود بر روی شبکه ی شما از یک Workgroup استفاده می کنند. اگر هر یک از این تنظیمات (بر روی یکی از سیستم ها) نیاز به تغییر داشت، پس از اعمال تغییرات، سیستم را مجدداً راه اندازی نمائید.
برقراری ارتباط کامپیوترهایتان با یکدیگر و به اشتراک گذاشتن منابع، همیشه پایان ماجرا نیست. شبکه هایی بی سیم می توانند از مشکلات ارتباطی رنج ببرند که سرعت آنها را به شدت کاهش داده و یا بطور متناوب اتصال آنها را قطع می کنند. اگر سیستم های شما از یکدیگر فاصله دارند، ممکن است مشکل به همین فاصله مربوط باشد. در صورت امکان، محل های متفاوتی را برای روتر بی سیم و PCهای خود آزمایش کنید و هر گونه تغییری را بررسی نمائید.
در عین حال، ممکن است بتوانید عملکرد شبکه ی خود را با نصب درایورهای جدید برای آداپتورهای شبکه ی خود تقویت نمائید. برای این منظور به سایت وب تولید کننده ی آداپتور خود رفته، محصول مورد نظرتان را انتخاب کرده و ببینید که چه نرم افزارهای تازه ای برای آن ارائه شده اند. ارتقاء Fireware روتر نیز می تواند به حل مشکل کمک نماید (می توانید منوی Configuration روتر خود را برای یافتن یک گزینه ی Update بررسی کنید)، اما تنها زمانی باید این کار را امتحان کنید که تمام احتمالات دیگر را بررسی کرده باشید، زیرا می توانید مشکلات دیگری را به همراه داشته باشد. برای مثال، در صورت عدم موفقیت فرآیند بروزرسانی، ممکن است روتر شما عملکرد طبیعی خود را از دست بدهد و به یک جعبه ی پلاستیکی بی مصرف تبدیل شود.

گزینه ی نهایی

اگر حتی درایورها و Fireware جدید نیز نتوانستند مشکل شبکه ی شما را برطرف نمایند، وقت آن رسیده است که مقداری کمک بگیرید. اگر فکر می کنید مشکل به سخت افزار شما مربوط می شود، سایت پشتیبانی تولیدکننده ی آن را برای یافتن مقالات مفید بررسی کرده و یا نام مدل آن را در Google جستجو نمائید تا ببینید که چه نتایجی را بدست می آورید. وقتی شک شما بیشتر به ویندوز مربوط می شود، برای دریافت توصیه های مفید گزینه ی Help را از منوی Start انتخاب کرده و یا به سایت Windows Help مایکروسافت مراجعه نمائید.
در بدترین شرایط می توانید مشکل خود را در یک سایت پشتیبانی فنی مطرح کنید و امیدوار باشید که شخصی دیگری که قبلاً با همان مشکل روبرو شده، راهنمائی های مفیدی را در اختیارتان قرار دهد.